Upadłość konsumencka to upadłość osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Aby ogłosić upadłość konsumencką należy przeprowadzenie postępowania sądowe. Postępowanie to prowadzi Sąd Upadłościowy. Procedura może trwać kilka lat. Upadłość konsumencka jest ogłaszana przez sąd na wniosek złożony na formularzu.
Wniosek o upadłość konsumencką musi zawiera:
- dane identyfikujące dłużnika: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, PESEL,
- wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika,
- wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie,
- aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników,
- spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania,
- listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych,
- oświadczenie dłużnika, że nie zachodzą okoliczności szczegółowo określone w ustawie.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy złożyć do sądu miejsca pobytu dłużnika, w biurze podawczym sądu lub przesłać pocztą na adres sądu. Wniosek powinien być opłacony (30,00 zł). Złożenie Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej wymaga spełnienia pewnych warunków, jak np. długotrwała choroba, po których wystąpieniu możliwe jest przeprowadzenie procedury oddłużającej.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może złożyć wyłącznie osoba fizyczna, nie prowadzi działalności gospodarczej, tzn. nigdy jej nie prowadziła lub zamknęła działalność gospodarczą. Przedsiębiorca, osoba prowadząca działalność gospodarczą nie może upadłości konsumenckiej. W tym celu niezbędne jest wcześniejsze zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej. Dopiero wtedy przedsiębiorca stanie się konsumentem i będzie mógł złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Po zamknięciu postępowania przez Sąd dłużnik będzie mógł oddłuży się zarówno z długów powstałych podczas prowadzenia działalności jak i zobowiązań prywatnych.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej rozpoznaje sąd właściwy dla miejsca pobytu dłużnika w składzie jednego sędziego. Sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe z dokumentów załączonych do wniosku na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie. Jeśli sąd zdecyduje się przeprowadzić postępowanie dowodowe
na posiedzeniu niejawnym dłużnik nie będzie musiał stawić się w sądzie. Sąd wyda postanowienie, w którym albo ogłosi upadłość konsumencką albo oddali wniosek dłużnika. W przypadku wyznaczenia rozprawy sąd wezwie dłużnika na rozprawę i przesłucha na okoliczności podane we wniosku. Po zamknięciu rozprawy sąd wyda postanowienie, w którym albo ogłosi upadłość konsumencką albo oddali wniosek dłużnika. Sąd oddali wniosek dłużnika o upadłość konsumencką:
1) jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
2) jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
- w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
- uchylono plan spłaty wierzycieli ustalony dla dłużnika, z uwagi na nie wykonywania przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli,
- dłużnik, wbrew przepisom ustawy nie złożył w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, a miał taki obowiązek,
- czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana przez sąd za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
- w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności, chyba że przeprowadzenie postępowania mimo zaistnienia wyżej wymienionych przesłanek jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
3) jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie zamyka dłużnikowi drogi do przeprowadzenia postępowania, ponieważ możliwe jest złożenie zażalenia na postanowienie Sądu.
Dłużnikowi przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji w przypadku oddalenia przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości. W terminie tygodnia licząc od dnia doręczenia postanowienia wraz z uzasadnieniem, dłużnik może złożyć zażalenie. Zażalenie powinno spełniać wymagania przypisane dla pisma procesowego, zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia, wniosek oraz zwięzłe uzasadnienie zażalenia. Opłata od zażalenia wynosi
200 zł.
Po wniesieniu zażalenia na postanowienie sądu o oddaleniu wniosku dłużnika o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, akta sprawy przekazywane są do sądu II instancji. Sąd II instancji rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym. Po rozpoznaniu zażalenia sąd wydaje postanowienie, w którym albo oddala zażalenie dłużnika albo uchyla postanowienie sądu I instancji i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd II instancji nie orzeka o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. W przypadku uchylenia postanowienia sądu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd I instancji jeszcze raz rozpatruje wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Od postanowienia sądu II instancji w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej
nie przysługuje skarga kasacyjna, ani skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
W przypadku ogłoszeniu upadłości dłużnika rozpoczynają się równolegle dwa etapy, z których pierwszy to zgłaszanie przez wierzycieli swoich wierzytelności i ustalenie listy wierzytelności, a drugi to likwidacja majątku dłużnika. W postępowaniu upadłościowym pewne czynności podejmowane są przez syndyka, celem tych czynności jest:
- ustalenie składu i wartości masy upadłości,
- sporządzenie listy wierzytelności,
- sprzedaż majątku upadłego i podział uzyskanych w ten sposób środków między wierzycieli ujętych na liście wierzytelności.
Zgłaszanie wierzytelności ma na celu ustalenie liczby wierzycieli oraz wysokości przysługujących im wierzytelności. Likwidacja majątku upadłego zaś oznacza sprzedaż dokonywaną przez syndyka pod nadzorem sędziego komisarza. Zakończeniem etapu likwidacji masy upadłości jest spieniężenie wszystkich jej składników, które zostaną wykorzystane w ramach realizacji kolejnego etapu postępowania, którym jest podział masy upadłości. Etap ten polega na rozdysponowaniu według tzw. kategorii uzyskanych z likwidacji masy środków na spłatę wierzycieli ujętych na liście wierzytelności i pokrycie kosztów postępowania.
Po ogłoszeniu przez Sąd upadłości konsumenckiej wstrzymywane są prowadzone przez komornika zajęcia egzekucyjne. Upadłość konsumencka osób fizycznych prowadzi do całkowitego oddłużenia ale też do utraty całego majątku. Z jednej strony wierzytelności zaspokajane są z majątku dłużnika, może dojść do utraty mieszkania, samochodu, biżuterii i innych ruchomości, ale dzięki temu rozpoczyna się życie, bez długów, których może nigdy by się nie spłaciło.
Po zakończeniu likwidacji majątku upadłego, sąd z urzędu wszczyna postępowanie w przedmiocie ustalenia planu spłat wierzycieli. W tym celu sąd wyznacza rozprawę, na którą wzywa upadłego, syndyka oraz wierzycieli. Ustalając plan spłat wierzycieli sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, a także wydatki upadłego konieczne
na utrzymanie siebie i osób pozostających na jego utrzymaniu. Możliwości zarobkowe upadłego oznaczają kwoty jakie upadły może potencjalne zarabiać biorąc pod uwagę jego wiek, wykształcenie, doświadczenie zawodowe oraz miejsce zamieszkania. Możliwości zarobkowe nie jest to kwota, którą zarabia upadły w momencie ustalania planu spłaty.
W postanowieniu ustalającym planu spłat wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie (nie dłuższym jednak niż trzydzieści sześć miesięcy), upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, które nie zostały niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Postanowienie to może zostać zaskarżone przez wierzycieli. W wyjątkowych sytuacjach Sąd może odstąpić od ustalania planu spłat wierzycieli i umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty. Postanowienie to może zostać jednak zaskarżone przez wierzycieli. W czasie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły jest zobowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia każdego roku, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym upadły wykazuje: osiągnięte przychody, spłacone kwoty, nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie.
Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Na postanowienie to przysługuje zażalenie. Istnieją jednak takie zobowiązań, które nigdy nie podlegają umorzeniu, np. zobowiązania alimentacyjne, obowiązek naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny czy. W wyjątkowych sytuacjach sąd może odstąpić od ustalania planu spłat wierzycieli i umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty. Postanowienie to może zostać zaskarżone przez wierzycieli.