Od 18 października 2015r obowiązują znowelizowane przepisy dotyczące dziedziczenia (zmieniono: art. 1031 § 2, art. 1032, art. 10341§ 2, dodano: art. 10311-10314 oraz uchylono art. 1016 Kodeksu cywilnego). Cóż te zmiany oznaczają? Otóż uchwalona ustawa ma na celu wyeliminowanie z prawa spadkowego fikcji prawnej prostego przejęcia spadku, która była, gdy spadkobierca nie złożył w wyznaczonym terminie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. W dotychczasowym zatem stanie prawnym, gdy spadkobierca spóźnił się z oświadczeniem, ustawa przewidywała tzw. proste przyjęcie spadku, co oznaczało, że spadkobierca przyjmował, niemalże automatycznie, spadek bez żadnych ograniczeń (w szczególności bez ograniczenia długów spadkowych). Po noweli zasadą nie będzie proste przyjęcie spadku, lecz przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Cóż kryje się pod tą nazwą? Otóż przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza odpowiedzialność za długi spadkodawcy jedynie do wysokości wartości spadku. Oznacza to, że spadkobierca nie będzie musiał oddać wierzycielom spadkodawcy więcej, aniżeli otrzymał z tytułu dziedziczenia. Aby w prosty sposób zobrazować ten sposób przyjęcia spadku posłużmy się przykładem:
Spadkodawca pozostawił swym spadkobiercom 50.000 zł, zaś zadłużenie w dniu otwarcia spadku (czyli w dniu śmierci) śmierci wyniosło 100.000 zł. Pozostawił syna i żonę. Są to jedyni spadkobiercy, a spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Zatem, pomimo zadłużenia na kwotę 100.000 zł spadkobiercy odpowiadają przed wierzycielami spadkodawcy jedynie do wartości czynnej spadku, a więc do kwoty 50.000 zł.
Kolejnym novum ustawy jest to, że spadkobierca sam określa składniki odziedziczonego majątku, albowiem ustawa wprowadziła instytucję wykazu inwentarza.
Wykaz inwentarza sporządza samodzielnie spadkobierca i składa go w sądzie lub u notariusza. Ustawa przewiduje, że spadkobierca, który złożył wykaz inwentarza, spłaca długi spadkowe zgodnie ze złożonym wykazem. Wierzycielom jednak przysługiwać będzie uprawnienie do zakwestionowania wykazu inwentarza. W dotychczasowym stanie prawnym spisu inwentarza dokonywał komornik lub urząd skarbowy, co znacznie podnosiło koszt postępowania.
Nowelizacja obowiązuje od 18 października 2015r. i ma zastosowanie do dziedziczenia po osobach, które umrą po dacie wejścia w życie nowych przepisów.
Jak widać ustawodawca wyszedł naprzeciw zapotrzebowaniu społecznemu i znacznie złagodził odpowiedzialność spadkobierców za zaniechanie złożenia oświadczenia o sposobie przyjęcie, względnie odrzucenia spadku w ustawowym sześciomiesięcznym terminie. Nie można tracić jednak z pola widzenia tego, że pogorszyło to sytuację wierzycieli, nadto z pewnością będzie miało swe konsekwencje przy ustalaniu nowej polityki w zakresie przyznawania kredytów osobom w podeszłym wieku. Jak widać każdy kij ma dwa końce.
To tyle, z nowości w rodzimym prawie spadkowym. Jednakże to nie koniec zmian. Dnia 17 sierpnia 2015 r. w Polsce zaczęło obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.
Zgodnie z nowymi przepisami zasadą będzie wyłączna jurysdykcja danego państwa dla postępowania spadkowego, więc istotne będzie prawo kraju, w którym było miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci zmarłego. Jednakże, każda osoba będzie mogła zastrzec wybór prawa państwa, którego obywatelstwo posiada, jako prawa właściwego do rozpatrzenia wszystkich spraw związanych ze spadkiem.
Powyższe rozwiązania zniwelują wiele problemów związanych z dziedziczeniem po obywatelach polskich zamieszkujących na stałe na terenie państw Unii Europejskiej.
Autor: Kinga Dagmara Siadlak