Prezydent RP Karol Nawrocki podpisał ustawę z 21.11.2025 r. o zmianie ustawy – Prawo o notariacie oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2025 r. poz. 1793). W zamierzeniu polskiego ustawodawcy nowe regulacje maja przyczynić się do przyspieszenia postępowania wieczystoksięgowe poprzez odciążenie sądów wieczystoksięgowych i przeniesieniu obowiązków na notariuszy sporządzających tzw. akty poświadczenia dziedziczenia.
Zgodnie z treścią projektowanych zmian notariusz, na żądanie spadkobierców lub zapisobierców windykacyjnych dokonujących czynności w zakresie poświadczenia dziedziczenia zobligowani będą do złożenia elektronicznego wniosku o wpis w księdze wieczystej i ujawnienie nabytych w drodze dziedziczenia praw do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, własności lub prawa użytkowania wieczystego. Elektroniczny wniosek notariusza ma obejmować również oświadczenie o znanych odpowiednio spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnemu spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu, własności lub użytkowaniu wieczystym nieruchomości, położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które wchodzą w skład spadku i są objęte żądaniem o złożenie wniosku o wpis w księdze wieczystej (nowy art. 95ga ustawy Praw o notariacie). Zniesiony zostanie tym samym obowiązek odrębnego zawiadamiania sądu wieczystoksięgowego o zmianie właściciela, jeśli notariusz złoży stosowny wniosek o wpis.
W zamierzeniu ustawodawcy nowelizacja ma realizować aktualny postulat przyspieszania i usprawniania postępowań wieczystoksięgowych i zredukować liczbę czynności po stronie sądów. Wniosek o którym mowa powyżej notariusz zobligowany będzie złożyć nie później niż w dniu sporządzenia protokołu poświadczenia dziedziczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe. Warunkiem uwzględnienia wniosku strony stającej do czynności notarialnej poświadczenia dziedziczenia będzie skuteczne wykazanie odpowiednimi dokumentami następstwa prawnego po osobie wpisanej jako osoba uprawniona z tytułu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości (nowe brzmienie art. 95j § 2 i § 3 ustawy Prawo o notariacie).
Zgodnie z brzmieniem nowych regulacji to spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjni będą podejmować decyzję co do momentu ujawnienia prawa w księdze wieczystej. Nowe przepisy nie wprowadzają wszak obowiązku niezwłocznego składania wniosku o wpis po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia. Ta kwestia została pozostawiona stronom czynności notarialnej, o czym notariusz będzie zobowiązany każdorazowo pouczyć. Takie rozwiązanie stworzy możliwość dokonania w pierwszej kolejności działu spadku lub zniesienia współwłasności, a dopiero później ujawnienie praw spadkowych do konkretnej nieruchomości. Rozwiązanie to koresponduje również z art. 34 ustawy o księgach wieczystych, który dopuszcza wykazanie nieprzerwanego następstwa prawnego odpowiednimi dokumentami, co znalazło również potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (np. postanowienie SN z 30.3.2017 r., V CSK 472/16, Legalis).
Projekt przewiduje również zmianę brzmienia art. 36 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych. Skutkiem wprowadzanych zmian odpadnie obowiązek po stronie notariuszy zawiadamiania sądu wieczystoksięgowego o zmianie właściciela, jeżeli na żądanie uprawnionego, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego zostanie złożony wniosek o wpis do księgi wieczystej. Takie zaś rozwiązanie jest równoznaczne z odejściem od dotychczasowej praktyki dublowania czynności (tj. zawiadomienie o zmianie i wpis prawa) i uproszczenie procedury.
Projektowane zmiany maja również przynieść ograniczenie kosztów po stronie obywateli. Fakultatywny charakter omawianego wniosku pozwoli uniknąć ponoszenia podwójnych kosztów tj. taksy notarialnej oraz opłaty sądowej.
Nowelizacja wzmacnia rolę notariusza jako pośrednika między obywatelem a sądem i wpisuje się w cyfryzację oraz upraszczanie procedur. Jej efektem ma być większa transparentność, aktualność ksiąg wieczystych oraz realne odciążenie sądów. Nowelizacja wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od daty ogłoszenia.
