Zgodnie z obowiązującymi regulacjami konsument (osoba w myśl przepisów ustawy, która nie prowadzi działalności gospodarczej od co najmniej roku) może starać się o uwolnienie ze spirali długów poprzez ogłoszenie upadłości.
Instytucja ta została wprowadzona mocą przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy-Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, weszła w życie 31 marca 2009 r. Przepisy zostały dosyć znacznie zmodyfikowane ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy-Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2015 r.
Pierwszym wymaganym elementem przeprowadzenia skutecznego procesu upadłości dla konsumenta jestsporządzenie wniosku do sądu, który trzeba dokładnie uzasadnić, przede wszystkim wskazując, w jakiej sytuacji był dłużnik, zaciągając zobowiązania, czyli jak wyglądały realne szanse i widoki na spłatę.
Należy zwrócić uwagę, że sąd nie zdecyduje o upadłości konsumenckiej, jeśli dłużnik stał się niewypłacalny z własnej winy - za sprawą zawinionego działania lub rażącego niedbalstwa. Bardzo ważne zatem jest, aby na etapie składania wniosku dokładnie uzasadnić, że tak nie było, a sam dłużnik miał prawo sądzić, iż będzie w stanie wywiązać się z zobowiązań.
Sam wniosek może zostać przygotowany w dowolnej formie, byleby osoba składająca taki wniosek zawarła w nim najistotniejsze elementy. We wniosku o upadłość konsumencką powinny zostać wymienione okoliczności, które mogą działać na korzyść dłużnika, a jeżeli są jakieś przesłanki mogące skutkować oddaleniem takiego wniosku, to warto na przykład powołać się na zasady słuszności. Dodatkowo wnioskodawca może też zwrócić uwagę na fatalny stan zdrowia, który uniemożliwia zarobkowanie, czy podkreślić, że ma się na utrzymaniu rodzinę, a któryś z członków rodziny choruje czy rodzinie tej grozi bezdomność.
We wniosku składanym do sądu należy wymienić wszystkich wierzycieli, ich adresy, wysokość wierzytelności i datę ich zapadalności. We wniosku o upadłość konsumencką należy zawrzeć aktualny i całkowity wykaz majątku, który się posiada. Wpisać wierzytelności sporne i w jakim stopniu wierzyciel ich nie uznaje. A także dołączyć listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowień, np. hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych.
Podkreślić należy, że dla ogłoszenia przez sąd upadłości konsumenckiej nie ma większego znaczenia, ilu mamy wierzycieli i jakie to są kwoty. Znaczenie będą miały okoliczności, w jakich zaciągaliśmy te zobowiązania i okoliczności, które doprowadziły do tego, że nie jesteśmy w stanie w chwili obecnej ich spłacać.
Wraz ze złożeniem wniosku na konto sądu należy uiścić opłatę w wysokości 30 zł. Oczywiście istnieje możliwość domagania się od sądu zwolnienia z tej opłaty poprzez złożenie stosownego wniosku o zwolnienie z opłaty sądowej.
Po rozpoznaniu wniosku sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej i z tą chwilą rozpoczyna się postępowanie likwidacyjne majątku konsumenta, które ma na celu spieniężenie jego majątku i zaspokojenie z niego wierzycieli. Następnie sąd ustala plan spłaty, czyli określa, że dłużnik przez maksymalnie 3 lata stosownie do swoich możliwości będzie uiszczał na rzecz wierzycieli wpłaty w określonej wielkości.
W sytuacji kiedy sąd dojdzie do wniosku, że sytuacja osobista konsumenta nie daje szans na jakiekolwiek spłaty wierzycieli, to pomija ten etap i umarza wszystkie jego długi.
Wydanie przez sąd postanowienia o upadłości konsumenckiej powoduje zawieszenie, a po uprawomocnieniu się tego postanowienia - umorzenie wszelkich prowadzonych postępowań egzekucyjnych czy zajęć komorniczych. Zostają one zastąpione postępowaniem likwidacyjnym prowadzonym przez syndyka.
Należy zwrócić uwagę, że w chwili obecnej nie ma wymogu, aby upadający konsument miał kilku dłużników, wystarczy być zadłużonym u jednego wierzyciela. Z chwilą ogłoszenia upadłości wszelkie zobowiązania upadłego stawiane są w stan natychmiastowej wymagalności.
Dla osób będących w związku małżeńskim istotne jest, że z chwilą ogłoszenia upadłości konsumenckiej między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, czyli skutek jest taki jakby małżonkowie wzięli rozwód.
Pomiędzy małżonkami powstaje niezbyt dogodna sytuacja, gdyż cały majątek wspólny wchodzi do masy upadłości małżonka, co do którego ogłoszono upadłość konsumencką, a podział tego majątku jest niedopuszczalny. W normalnej sytuacji kiedy bierzemy rozwód- powstaje rozdzielność majątkowa, możemy dokonać podziału majątku w drodze umowy lub sądownie. Natomiast w przypadku upadłości konsumenckiej małżonek upadłego konsumenta może dochodzić należności z tytułu udziału w majątku wspólnym tylko w ramach postępowania upadłościowego. Zgłasza swoją wierzytelność tak jak inni wierzyciele. Mąż lub żona upadłego nie mają żadnych przywilejów i są traktowani tak samo jak każdy inny wierzyciel. To może oznaczać, że z majątku pozyskają jedynie niewielką kwotę lub zupełnie nic.
W sytuacji gdy małżonkowie wspólnie wzięli kredyt, a upadłość ogłosi tylko jeden a jego zobowiązania zostaną umorzone, to bank nadal będzie się domagał spłaty kredytu od drugiego małżonka.
Opisana wyżej niekomfortowa sytuacja spowodowana jest tym, że nie przewidziano możliwości przeprowadzenia wspólnej procedury upadłościowej dla konsumentów będących w związku małżeńskim.
Podobne problemy związane z ogłoszeniem upadłości przez dłużnika mogą wyniknąć dla bliskich czy znajomych, którzy kredyt poręczyli.
Należy zwrócić uwagę na pewną okoliczność, a mianowicie istnieje pewna kategoria długów wyłączona od umorzenia, nawet w wypadku ogłoszenia upadłości. Te długi w każdym muszą być spłacone. Zaliczają się do nich: zobowiązania alimentacyjne, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem i wreszcie zobowiązania wierzycieli, których upadły umyślnie nie ujawnił, a którzy nie brali udziału w postępowaniu upadłościowym.
Katarzyna Skarżyńska
radca prawny/mediator