W Polsce dane o dłużnikach gromadzą biura informacji gospodarczej (BIG). Obecnie na rynku działa pięć takich podmiotów:
- Krajowy Rejestr Długów Biuro Informacji Gospodarczej S.A. (KRD)
- Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor S.A. (BIG InfoMonitor)
- Rejestr Dłużników ERIF Biuro Informacji Gospodarczej S.A. (ERIF)
- Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej S.A. (KBIG)
- Krajowa Informacja Długów Telekomunikacyjnych BIG S.A. (KIDT).
Działanie powyższych spółek regulują przepisy ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U.2014.1015 z dnia 2014.07.31 z późn. zm.).
W przypadku dłużnika będącego konsumentem przesłanki wpisu do rejestru wskazuje art. 14 ust. 1 Ustawy:
„Art. 14. [Warunki przekazania do biura informacji gospodarczych o zobowiązaniach konsumentów]
1. Wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
1) zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy o kredyt konsumencki oraz umów, o których mowa w art. 1871 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.);
2) łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika będącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 złotych oraz są one wymagalne od co najmniej 60 dni;
3) upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi będącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu - na adres miejsca zamieszkania, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.”
W przypadku informacji o zobowiązaniach dłużników niebędących konsumentami do ustalenia przesłanek wpisu zastosowanie ma art. 15 ust. 1 Ustawy różniący się w swojej treści tym, iż kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika niebędącego konsumentem wynosi 500 a nie 200 zł.
Celem istnienia biur informacji gospodarczej jest prowadzenie bazy danych o zadłużonych podmiotach, dzięki czemu istnieje możliwość sprawdzenia wiarygodności finansowej osoby z którą chce się nawiązać współpracę. Jednakże w przypadku konsumenta zgodnie z treścią art. 24 ustawy konieczne jest uzyskanie jego pisemnej zgody na ujawnienie przez BIG informacji gospodarczych o jego zobowiązaniach. Jeśli chodzi o pozostałe skutki wpisu do rejestru dłużników, to kontrahent może odmówić zawarcia umowy z podmiotem wpisanym do rejestru lub zawrzeć ją na gorszych warunkach. Powyższe konsekwencje dotyczą również sytuacji gdy dłużnik będący konsumentem odmówi udzielenia upoważnienia do uzyskania informacji o jego zobowiązaniach.
W przypadku dłużnika będącego konsumentem przesłanki wpisu do rejestru wskazuje art. 14 ust. 1 Ustawy:
„Art. 14. [Warunki przekazania do biura informacji gospodarczych o zobowiązaniach konsumentów]
1. Wierzyciel może przekazać do biura informacje gospodarcze o zobowiązaniu dłużnika będącego konsumentem wyłącznie wówczas, gdy są spełnione łącznie następujące warunki:
1) zobowiązanie powstało w związku z określonym stosunkiem prawnym, w szczególności z tytułu umowy o kredyt konsumencki oraz umów, o których mowa w art. 1871 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.);
2) łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika będącego konsumentem wobec wierzyciela wynosi co najmniej 200 złotych oraz są one wymagalne od co najmniej 60 dni;
3) upłynął co najmniej miesiąc od wysłania przez wierzyciela listem poleconym albo doręczenia dłużnikowi będącemu konsumentem do rąk własnych, na adres do doręczeń wskazany przez dłużnika będącego konsumentem, a jeżeli nie wskazał takiego adresu - na adres miejsca zamieszkania, wezwania do zapłaty, zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, z podaniem firmy i adresu siedziby tego biura.”
W przypadku informacji o zobowiązaniach dłużników niebędących konsumentami do ustalenia przesłanek wpisu zastosowanie ma art. 15 ust. 1 Ustawy różniący się w swojej treści tym, iż kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika niebędącego konsumentem wynosi 500 a nie 200 zł.
Celem istnienia biur informacji gospodarczej jest prowadzenie bazy danych o zadłużonych podmiotach, dzięki czemu istnieje możliwość sprawdzenia wiarygodności finansowej osoby z którą chce się nawiązać współpracę. Jednakże w przypadku konsumenta zgodnie z treścią art. 24 ustawy konieczne jest uzyskanie jego pisemnej zgody na ujawnienie przez BIG informacji gospodarczych o jego zobowiązaniach. Jeśli chodzi o pozostałe skutki wpisu do rejestru dłużników, to kontrahent może odmówić zawarcia umowy z podmiotem wpisanym do rejestru lub zawrzeć ją na gorszych warunkach. Powyższe konsekwencje dotyczą również sytuacji gdy dłużnik będący konsumentem odmówi udzielenia upoważnienia do uzyskania informacji o jego zobowiązaniach.
Z uwagi na powyższe w interesie dłużnika jest jak najszybsze zniknięcie z takiego rejestru. Na usunięcie wpisu wierzyciel ma 14 dni od dnia w którym otrzymał zapłatę, a w przypadku częściowej spłaty zadłużenia 14 dni na uaktualnienie wpisu w zakresie wysokości zaległego zobowiązania.
Wierzytelność przedawniona
Co jednak gdy zobowiązanie wpisane do rejestru jest przedawnione? Wbrew pozorom dla osoby nie będącej prawnikiem odpowiedź może wydawać się kontrowersyjna i zaskakująca w związku z czym wymaga szerszego uzasadnienia.
Na wstępie należy zatem określić skutek jaki niesie za sobą przedawnienie roszczenia, a został on wskazany w przepisie art. 117 § 2 k.c. zdanie pierwsze „Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia”. Jak wynika z treści powyżej cytowanego przepisu zobowiązanie wciąż istnieje znika jedynie możliwość jego przymusowego dochodzenia, zobowiązanie przekształca się zatem w tzw. zobowiązanie naturalne. W związku z powyższym jeśli dłużnik spłaci dług o którym dowiedział się później, iż jest przedawniony, to nie ma możliwości żądania zwrotu takiego świadczenia jako nienależnego, gdyż zobowiązanie przedawnione nie wygasa. Z treści art. 14 i 15 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych nie wynika, iż wpisanie informacji o zobowiązaniu dłużnika ograniczone jest tylko do roszczeń nie przedawnionych. Ponadto wierzyciel ma obowiązek aktualizacji informacji tylko w razie całkowitej lub częściowej spłaty zadłużenia albo wygaśnięcia zobowiązania. Zatem jeżeli powództwo oddalono wyłącznie w skutek podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia, to pomimo korzystnego wyroku sądu dłużnik nie może domagać się od wierzyciela wykreślenia go z rejestru dłużników do czasu spłaty zadłużenia.
Wykreślenie z rejestru
Dostęp do informacji o sobie reguluje art. 23 Ustawy:
„Art. 23. [Dostęp podmiotów do dotyczących ich informacji]
Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go informacji gospodarczych przechowywanych przez biuro, przekazanych zgodnie z art. 14-18. Dostęp w zakresie informacji gospodarczych dotyczących dłużników będących konsumentami jest bezpłatny, jeżeli następuje nie częściej niż raz na 6 miesięcy. W pozostałych przypadkach dostęp podlega opłacie zgodnie z obowiązującym w biurze cennikiem, nie wyższej niż 0,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314).”
Aspekty techniczne uzyskania informacji gospodarczych przechowywanych przez BIG są opisane na ich stronach internetowych.
Co powinien uczynić dłużnik jeżeli z uzyskanego raportu wynika, że pomimo spłaty zadłużenia nadal figuruje w rejestrze lub gdy w rejestrze wpisano sporne zobowiązanie?
Wierzytelność przedawniona
Co jednak gdy zobowiązanie wpisane do rejestru jest przedawnione? Wbrew pozorom dla osoby nie będącej prawnikiem odpowiedź może wydawać się kontrowersyjna i zaskakująca w związku z czym wymaga szerszego uzasadnienia.
Na wstępie należy zatem określić skutek jaki niesie za sobą przedawnienie roszczenia, a został on wskazany w przepisie art. 117 § 2 k.c. zdanie pierwsze „Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia”. Jak wynika z treści powyżej cytowanego przepisu zobowiązanie wciąż istnieje znika jedynie możliwość jego przymusowego dochodzenia, zobowiązanie przekształca się zatem w tzw. zobowiązanie naturalne. W związku z powyższym jeśli dłużnik spłaci dług o którym dowiedział się później, iż jest przedawniony, to nie ma możliwości żądania zwrotu takiego świadczenia jako nienależnego, gdyż zobowiązanie przedawnione nie wygasa. Z treści art. 14 i 15 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych nie wynika, iż wpisanie informacji o zobowiązaniu dłużnika ograniczone jest tylko do roszczeń nie przedawnionych. Ponadto wierzyciel ma obowiązek aktualizacji informacji tylko w razie całkowitej lub częściowej spłaty zadłużenia albo wygaśnięcia zobowiązania. Zatem jeżeli powództwo oddalono wyłącznie w skutek podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia, to pomimo korzystnego wyroku sądu dłużnik nie może domagać się od wierzyciela wykreślenia go z rejestru dłużników do czasu spłaty zadłużenia.
Wykreślenie z rejestru
Dostęp do informacji o sobie reguluje art. 23 Ustawy:
„Art. 23. [Dostęp podmiotów do dotyczących ich informacji]
Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go informacji gospodarczych przechowywanych przez biuro, przekazanych zgodnie z art. 14-18. Dostęp w zakresie informacji gospodarczych dotyczących dłużników będących konsumentami jest bezpłatny, jeżeli następuje nie częściej niż raz na 6 miesięcy. W pozostałych przypadkach dostęp podlega opłacie zgodnie z obowiązującym w biurze cennikiem, nie wyższej niż 0,5% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314).”
Aspekty techniczne uzyskania informacji gospodarczych przechowywanych przez BIG są opisane na ich stronach internetowych.
Co powinien uczynić dłużnik jeżeli z uzyskanego raportu wynika, że pomimo spłaty zadłużenia nadal figuruje w rejestrze lub gdy w rejestrze wpisano sporne zobowiązanie?
Zgodnie z art. 31 pkt 6 i 7 Ustawy BIG usuwa informacje gospodarcze na podstawie uzasadnionej informacji o nieistnieniu zobowiązania lub na podstawie uzasadnionej informacji o wygaśnięciu zobowiązania, jeżeli dane dotyczą dłużnika będącego konsumentem. Za powyższe może służyć pokwitowanie wystawione przez wierzyciela, orzeczenie sądu i inne dokumenty z których wynika spłata zobowiązania lub jego nieistnienie. W sytuacji gdy wierzyciel wpisał do rejestru wierzytelność sporną uzyskanie dowodu na jej nieistnienie będzie polegać na wniesieniu do sądu powództwa o ustalenie nieistnienia zobowiązania na podstawie art. 189 k.p.c.
opracował
aplikant radcowski
Paweł Szczepkowski
opracował
aplikant radcowski
Paweł Szczepkowski