Nasze umiejętności wynikają w ogromnym stopniu z wiedzy, którą przekazali nami inni. Na tym opiera się przecież praca pedagogów i cały system edukacji.
W przypadku stosowania prawa jest zgoła inaczej. Obowiązuje bowiem powszechnie powtarzana zasada, że „nieznajomość prawa szkodzi”, a częstokroć również domniemanie znajomości prawa. W takiej sytuacji obywatel staje przed dylematem, czy zaufać własnej intuicji i zdać się na to co będzie, czy też podjąć dodatkowe studia nad obowiązującym prawem?
W praktyce obie te formy radzenia sobie z tym problemem są wysoce ryzykowne. Dlatego większość ucieka się do pomocy profesjonalnych pełnomocników (np. adwokatów), którzy reprezentują swoich mocodawców przed właściwymi instytucjami (np. sądami, organami administracji publicznej). Taka postawa daje wprawdzie zwiększone bezpieczeństwo zachowania naszego interesu prawnego, niemniej jest stosunkowo kosztowna. W pewnym stopniu narusza również zasadę równości wobec prawa, czyniąc z obywateli uboższych mniej chronionych prawnie. Staje się to szczególnie groźne w odniesieniu do dziedzin prawa podlegających w ostatnich dziesięcioleciach notorycznym zmianom (np. prawo obrotu gospodarczego, prawo ochrony środowiska).
W ciągu ostatnich lat sporo uczyniono na rzecz zwiększenia gwarancji w zakresie dostępu do szeroko rozumianej pomocy prawnej. Obok rzeczników praw obywatelskich i praw dziecka w powiatach działają rzecznicy praw konsumentów; prokuratury organizują tygodnie bezpłatnej pomocy prawnej, a w niektórych gminach organizuje się również podobne akcje informacyjne. Znaczący udział w tym procesie popularyzacji dostępu do wiedzy prawnej mają również organizacje pozarządowe, w ramach których organizuje się również punkty porad prawnych.
Wszystkie te instytucje i organizacje deklarują, iż zależy im na zapewnieniu obywatelom dostępu do wiedzy prawnej, stanowiącej swoistą gwarancję bezpiecznego funkcjonowania we współczesnej przestrzeni publicznej i obrocie gospodarczym. W ten sposób zyskujemy także obywateli dobrze poinformowanych o stanie prawnym, a zatem bardziej niezależnych i zaradnych.
Zasadniczą zmianą w zakresie dostępu do wiedzy prawnej stworzyła jednak dopiero ustawa ….. Aby z pożytkiem skorzystać z jej dobrodziejstw nie wystarczy jednak tylko spełnić określone kryteria. Należy również przygotować się do wizyty u prawnika. Jeśli więc wybierasz się na taką rozmowę i chcesz u niego zasięgnąć porady prawnej pamiętaj o kilku podstawowych zasadach:
-
ZAPLANUJ WCZEŚNIEJ SWOJĄ WIZYTĘ. ZASTANÓW SIĘ NAD TYM, CZEGO CHCESZ SIĘ DOWIEDZIEĆ? PRZEMYŚL CAŁY PROBLEM I SPRÓBUJ PRZYPOMNIEĆ SOBIE WSZYSTKIE ZWIĄZANE Z NIM FAKTY (NP. DATY, NAZWY INSTYTUCJI, IMIONA I NAZWISKA OSÓB). JEŚLI TRZEBA SPORZĄDŹ POMOCNE PÓŹNIEJ NOTATKI.
-
KONIECZNIE POSZUKAJ – POZOSTAJĄCEJ W TWOJEJ DYSPOZYCJI – DOKUMENTACJI ZWIĄZANEJ ZE SPRAWĄ (NP. AKTÓW NOTARIALNYCH, NADESŁANEGO POZWU). NICZEGO Z NIEJ NIE UKRYWAJ ANI NIE POMIJAJ. W PRZYPADKU POJAWIENIA SIĘ KORESPONDENCJI URZĘDOWEJ ZAWSZE JĄ ODBIERAJ. CHRONI TO PRZED SYTUACJĄ, W KTÓREJ NIE MAMY INFORMACJI O JEJ ZAWARTOŚCI, A JESTEŚMY PRAWNIE ZWIĄZANI JEJ TREŚCIĄ!
-
NIE PRZYCHODŹ ZE SWOJĄ SPRAWĄ „NA OSTATNIĄ CHWILĘ”. NIE MOŻNA WYMAGAĆ OD DORADCY, ŻE PRZYGOTUJE ZAINTERESOWANEGO DO SPRAWY „OD RĘKI”, BEZ WYMAGANEGO W TEJ SYTUACJI CZASU NA ZEBRANIE MATERIAŁÓW, OBMYŚLENIA STRATEGII I WSZCZĘCIA OKREŚLONYCH PROCEDUR.
-
UNIKAJ PREZENTACJI SWOJEJ SPRAWY ZE „Z GÓRY” ZAŁOŻONĄ TEZĄ, A SZCZEGÓLNIE CELEM, KTÓRY CHCESZ OSIĄGNĄĆ. OCZYWIŚCIE POWINNIŚMY ZAKŁADAĆ, ŻE DBAMY W SWOJE INTERESY. CZYNIMY TO JEDNAK WYŁĄCZNIE W GRANICACH ZAKREŚLONYCH OBOWIĄZUJĄCYM PORZĄDKIEM PRAWNYM. NIE PRZYCHODZIMY WIĘC Z PYTANIEM: „JAK SKUTECZNIE POZBAWIĆ BRATA SPADKU?” ZADANIEM DORADCY JEST NATOMIAST NAŚWIETLENIE SPRAWY W KONTEKŚCIE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA SPADKOWEGO.
-
PRZEDSTAWIAJĄC SPRAWĘ MÓW WYŁĄCZNIE PRAWDĘ. OKŁAMANIE OSOBY, KTÓRA MA NAM DORADZIĆ MOŻE WPRAWDZIE SPOWODOWAĆ, ŻE USŁYSZYMY TO CO CHCIELIŚMY USŁYSZEĆ, ALE TO Z KOLEI MOŻE JUŻ NIE WYSTARCZYĆ W TRAKCIE PÓŹNIEJSZEGO POSTĘPOWANIA, GDY PRAWDA WYJDZIE NA JAW.
-
JEŻELI Z TREŚCI PORADY WYNIKA POTRZEBA PODJĘCIA KONKRETNYCH DZIAŁAŃ (NP. PRZYGOTOWANIA ODPOWIEDZI NA POZEW) STARAJ SIĘ WRAZ ZE SWOIM DORADCĄ OKREŚLIĆ PLAN PRZYSZŁYCH DZIAŁAŃ, W KTÓRYM OKREŚLA SIĘ KOLEJNE ETAPY POSTĘPOWANIA WRAZ Z DZIAŁANIAMI, JAKIE MUSIMY KOLEJNO PODJĄĆ I OSOBAMI, KTÓRE BĘDĄ DO TEGO ZAANGAŻOWANE.
-
JEŚLI W TRAKCIE UDZIELANEJ PORADY CZEGOŚ NIE ROZUMIESZ – DOPYTUJ! ZADANIEM PORADY NIE JEST PREZENTACJA WIEDZY I ELOKWENCJI DORADCY, ALE ZWIĘKSZONY ZASÓB WIEDZY PRAWNEJ PO STRONIE OSOBY ZAINTERESOWANEJ PORADĄ.
-
NIE ŻĄDAJ OD DORADCY, ABY W JAKIEJKOLWIEK KWESTII DECYDOWAŁ ZA CIEBIE. KONKRETNA SPRAWA DOTYCZY ZAWSZE TWOJEGO INTERESU FAKTYCZNEGO LUB PRAWNEGO: NP. TEGO CZY MASZ UZNAĆ ROSZCZENIE CZY TEŻ NIE; ZAWRZEĆ UGODĘ CZY JĄ ODRZUCIĆ; WYSTĄPIĆ Z WNIOSKIEM LUB POZWEM; ZGODZIĆ SIĘ NA ROZWÓD BEZ ORZEKANIA O WINIE. SĄ TO KWESTIE, KTÓRE POWINNIŚMY ROZSTRZYGNĄĆ SAMI, ZAŚ DORADCA POWINIEN NAM TYLKO WYTŁUMACZYĆ PRAWNE KONSEKWENCJE PODJĘTYCH DECYZJI.
-
NIE OBRAŻAJ SIĘ JEŚLI PORADA, KTÓRĄ USŁYSZYSZ NIE SPEŁNI W PEŁNI TWOICH WSTĘPNIE ZAKŁADANYCH CELÓW. CHODZI O TO ABYŚ OTRZYMAŁ WIEDZĘ PRAWDZIWĄ (ZGODNĄ Z OBOWIĄZUJĄCYM PRAWEM), A NIE WYŁĄCZNIE „MIŁĄ UCHU”. POD TYM WZGLĘDEM PRAWNIK PRZYPOMINA LEKARZA, KTÓRY POWINIEN NAM POWIEDZIEĆ, JAKI JEST RZECZYWISTY STAN NASZEGO ZDROWIA, A NIE TO CO CHCIELIBYŚMY NA TEN TEMAT USŁYSZEĆ.
-
ZAWSZE MOŻESZ SKONFRONTOWAĆ TO CO USŁYSZAŁEŚ W TRAKCIE PORADY PRAWNEJ U INNEGO SPECJALISTY.
-
JEŚLI ZGŁASZASZ SIĘ DO DORADCY PO RAZ KOLEJNY, TO NIE ZAKŁADAJ ŻE PAMIĘTA ON WSZYSTKIE SZCZEGÓŁY WCZEŚNIEJ OMAWIANEJ SPRAWY. MUSISZ WIĘC JĄ NA WSTĘPIE PONOWNIE POKRÓTCE PRZYBLIŻYĆ.
-
DORADCA NIE JEST PEŁNOMOCNIKIEM, WIĘC NICZEGO NIE ZAŁATWI ZA CIEBIE. JEGO ZADANIEM JEST UDZIELENIE POMOCY, A NIE ZASTĘPOWANIE KOGOKOLWIEK.
-
PORADA JEST CZYNNOŚCIĄ BEZPŁATNĄ. TWOJA WDZIĘCZNOŚĆ NIE MOŻE ZATEM PRZYBIERAĆ JAKIEJKOLWIEK FORMY GRATYFIKACJI MATERIALNEJ.
-
STARAJ SIĘ NIE POPEŁNIAĆ TYCH SAMYCH BŁĘDÓW. CELEM PORAD PRAWNYCH JEST BOWIEM NIE TYLKO POMOC W KONKRETNEJ SPRAWIE, ALE I WZROST ŚWIADOMOŚCI I KULTURY PRAWNEJ OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z TEJ USŁUGI.
-
POLECAJ USŁUGI DORADCZE INNYM. SUKCES PROGRAMU UDZIELANIA BEZPŁATNYCH PORAD PRAWNYCH NIE SPROWADZA SIĘ DO INDYWIDUALNEGO ROZWIĄZANIA KONKRETNEGO PROBLEMU, ALE PRZEDE WSZYSTKIM W ZAPEWNIENIU OBYWATELOM STAŁEGO DOSTĘPU DO TEJ FORMY POMOCY.
Podstawowym celem każdej porady prawnej jest właściwa reakcja na konkretny problem prawny. Powinna ona więc prowadzić do rozwiązania tego problemu, uzyskania określonych świadczeń, zachowania przysługujących praw albo przynajmniej złagodzenia niekorzystnych skutków wynikających z określonego stanu prawnego. W przypadku programu bezpłatnych porad prawnych ważnym skutkiem ubocznym jego realizacji powinien być również wzrost świadomości prawnej obywateli. W nowoczesnym społeczeństwie zdolność poruszania się materii prawnej znacząco zwiększa naszą przewagę konkurencyjną, daje szansę na odniesienie sukcesu i ochronę przed niekorzystnymi skutkami prawnej ignorancji. Biorąc to pod uwagę wszyscy powinniśmy wykazywać się zaangażowaniem w celu rozwoju tej formy wsparcia dla obywateli.
Oprac.
Mariusz Brunka
prawnik