BTE niezgodny z Konstytucją
Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015, sygn. akt P 45/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, umożliwiające dochodzenie roszczeń poprzez BTE, są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny uznał, iż prawo do wystawiania BTE jest przywilejem banków, naruszającym zasadę równego traktowania w trzech aspektach. A mianowicie: w relacji między bankiem a jego klientem, w relacjach między bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będącymi wierzycielami oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów. Przepisy utraciły moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 roku.
Skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego była utrata z dniem 1 sierpnia 2016 roku możliwości wystawiania przez banki BTE oraz dochodzenia na ich podstawie roszczeń. Zgodnie z przepisami przejściowymi (art. 11 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ) bankowe tytuły egzekucyjne wydane przed dniem 1 sierpnia 2016 roku i jeszcze przed tą datą opatrzone klauzulą wykonalności zachowały moc tytułów wykonawczych.
Przedawnienie roszczeń objętych BTE
Termin przedawnienia roszczeń wynikających z bankowych tytułów egzekucyjnych zaopatrzonych w klauzulę wykonalności wynosi trzy lata. Zgodnie bowiem z art. 118 Kodeksu Cywilnego „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”. Nie ulega wątpliwości, iż roszczenie banku jest roszczeniem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej. Do terminu przedawnienia roszczeń nie ma zastosowania art. 125 § 1 Kodeksu Cywilnego, zgodnie z którym roszczenie stwierdzone m.in. prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem lat dziesięciu. Bankowy tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności nie jest orzeczeniem sądu, zatem nie korzysta z tego przywileju.
Termin przedawnienia zostaje przerwany za każdym razem, gdy bank skieruje sprawę dokona czynności w celu dochodzenia roszczenia tj. wystąpi z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności albo z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego (art. 123 § 1 pkt 1 KC) Przedawnienie rozpoczyna swój bieg na nowo z chwilą zakończenia ww. postępowania (klauzulowego, egzekucyjnego).
Cesja wierzytelności objętej BTE
Co jednak dzieje się z przerwą terminu przedawnienia, gdy bank sprzedał swoje roszczenie innemu podmiotowi – funduszowi sekurytyzacyjnemu lub firmie windykacyjnej?
W kluczowej dla niniejszego zagadnienia uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2016 roku, sygn. akt III CZP 29/16, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 1 KC).
W stanie faktycznym będącym przedmiotem uchwały, dochodzone roszczenie objęte było BTE, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności i stanowiącym podstawę egzekucji prowadzonej przez bank. Postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wskutek jego bezskuteczności, następnie bank sprzedał wierzytelność funduszowi sekurytyzacyjnemu, który wystąpił przeciwko dłużnikom z pozwem o zapłatę.
W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że nabywca wierzytelności nie będący bankiem nabywa wierzytelność w swej treści i przedmiocie tożsamą z wierzytelnością zbywającego banku, ale nie wchodzi w sytuację prawną zbywcy wywołaną przerwą biegu przedawnienia i rozpoczęciem biegu na nowo. Wyjątkowość przywileju wystawiania bankowego tytułu egzekucyjnego prowadzi do wniosku, że skoro nie może on być podstawą egzekucji na rzecz innych osób, niż w nim wskazane za wyjątkiem następstwa prawnego po stronie wierzyciela innego banku, to również skutki wszczęcia postępowania egzekucyjnego jako czynności wierzyciela - banku prowadzącej do przerwy biegu przedawnienia dotyczą wyłącznie tego wierzyciela i nie dotyczą nabywcy nie będącego bankiem.
Podobną argumentacją posłużył się ostatnio Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 11 maja 2017 roku, sygn. akt V ACa 649/16
Skutki uchwały Sądu Najwyższego
Powszechną praktykę stanowi skupowanie przez fundusze sekurytyzacyjne i firmy windykacyjne wierzytelności już przedawnionych w chwili ich nabycia. Banki często same wszczynają postępowania egzekucyjne w oparciu o BTE, które następnie są umarzane z powodu bezskuteczności egzekucji. Następnie firma windykacyjna kieruje sprawę do sądu. Przed wydanym na skutek wniesienia sprzeciwu nakazem zapłaty niejednokrotnie można się obronić podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia. Warto pamiętać, iż w aktualnym stanie prawnym sąd może wziąć pod uwagę przedawnienie roszczenia jedynie na zarzut pozwanego (nie „z urzędu”). W związku z tym, odpowiednia reakcja na otrzymany nakaz zapłaty (lub pozew) i podniesienie stosownych zarzutów jest niezbędne, aby uniknąć uprawomocnienia się niesłusznego orzeczenia, które będzie stanowić podstawę wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Radca Prawny Małgorzata Połubińska