Opodatkowanie dokonywanych przez osoby fizyczne darowizn zostało uregulowane w ustawie z dnia 23 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2019 r. poz. 1813).
Darowizna, zgodnie z artykułem 888 ustawy z dnia 23 kwietnia 1923 r. Kodeks Cywilny, oznacza umowę, w której darczyńca bezpłatnie świadczy na rzecz obdarowywanego kosztem własnego majątku. Zatem darczyńca przekazuje pieniądze, rzeczy lub nieruchomości komuś innemu, dzieląc się z nim tym samym własnym majątkiem.
Należy pamiętać, że darowizna to nie tylko przekazanie komuś jakieś rzeczy fizycznej, namacalnej np. działki, mieszkania, pieniędzy. W ramach darowizny można również przekazać prawo, na przykład prawo użytkowania wieczystego. Ponadto rodzajem darowizny będzie również umorzenie zobowiązań. Przykładowo, jeśli udzielamy komuś pożyczki, a po jakimś czasie zwalniamy pożyczkobiorcę od spłacania długu, to również będziemy mieli do czynienia z darowizną. Konsekwencją takiego działania będzie brak domagania się jakichkolwiek świadczeń ze strony pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę, a wówczas pożyczkobiorca stanie się osobą obdarowaną.
Obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn mają osoby fizyczne, które otrzymały darowiznę o wartości przekraczającej kwotę wolną od podatku. Obowiązek podatkowy, przy otrzymaniu darowizny powstaje, co do zasady:
1.przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń;
2.przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia;
3.przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie;
4.przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności - z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności;
5.przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania - z chwilą ustanowienia tych praw.
Wskazać należy również, iż w przypadku gdy nabycie darowizny następuje w częściach, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą nabycia poszczególnych części. Natomiast jeżeli nabycie nie zostało zgłoszone do opodatkowania, a następnie zostanie stwierdzone pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma, a jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Kwota wolna od podatku od spadków i darowizn, o której mowa powyżej, wynosi odpowiednio:
- 9637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
- 7276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
- 4902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Zatem opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej wskazane powyżej kwoty. Przy czym należy pamiętać, że jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie (ograniczenie do 5 lat wstecz nie ma zastosowania do darowizn dokonywanych miedzy najbliższą rodziną).
Do poszczególnych grup podatkowych, o których mowa powyżej zalicza się:
1.do grupy I podatkowej - małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2.do grupy II podatkowej - zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3.do grupy III podatkowej - innych nabywców.
Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad wskazaną powyżej kwotę wolną od podatku, według następujących skal:
-
Kwoty nadwyżki w zł
Podatek wynosi
ponad
do
1) od nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej
10 278
3%
10 278
20 556
308 zł 30 gr i 5% nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556
822 zł 20 gr i 7% nadwyżki ponad 20 556 zł
2) od nabywców zaliczonych do II grupy podatkowej
10 278
7%
10 278
20 556
719 zł 50 gr i 9% od nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556
1644 zł 50 gr i 12% od nadwyżki ponad 20 556 zł
3) od nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej
10 278
12%
10 278
20 556
1233 zł 40 gr i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł
20 556
2877 zł 90 gr i 20% od nadwyżki ponad 20 556 zł
Warto w tym miejscu wskazać, iż ustawodawca przewidział zwolnienia z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn dla najbliższej rodziny tzw. grupy 0.
Przy nabyciu rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, nabywca może skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza.
Ponadto w przypadku darowizny środków pieniężnych należy dodatkowo udokumentować ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek bankowy prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym (jeżeli wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę wolną od podatku).
Łączne spełnienie powyższych wymogów jest konieczne dla skorzystania z przedmiotowego zwolnienia, gdyż jeżeli nabycie w drodze darowizny własności rzeczy lub praw majątkowych nie zostanie zgłoszone w ciągu 6 miesięcy lub obdarowany nie udokumentuje otrzymania środków pieniężnych w powyższy sposób, wówczas nabycie darowizny podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.