Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, jeden z byłych małżonków w pewnych okolicznościach może żądać od drugiego małżonka zapłaty alimentów. Takie uprawnienie stanowi swoistego rodzaju kontynuacje obowiązku alimentacyjnego, który powstał w związku z zawarciem małżeństwa. Świadczenia alimentacyjne (alimenty) wobec byłych małżonków można podzielić na dwa rodzaje, które zostały zawarte w art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego a są nimi: obowiązek alimentacyjny zwykły oraz obowiązek alimentacyjny rozszerzony zwany inaczej szczególnym czy też szerszym. 

Obowiązek alimentacyjny zwykły uregulowany został w art. 60 § 1 k.r.i.o. i stanowi , że „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.” W myśl tego artykułu można stwierdzić, iż w tymże obowiązku byli małżonkowie mają równe prawa, a co za tym idzie zobowiązani są do spełnienia takich samych przesłanek. Osoba uprawniona jest zobowiązana do udowodnienia popadnięcia w stan niedostatku, co oznacza, iż nie ma możliwości własnymi siłami zaspokoić własnych podstawowych i niezbędnych potrzeb życia. Inaczej mówiąc osoba taka nie ma faktycznych możliwości zarobkowych i majątkowych, aby zaspokoić swoje podstawowe i usprawiedliwione potrzeby. Co istotne, stan niedostatku nie może wynikać z winy samego roszczącego o alimenty (osoba nie podejmuje pracy pomimo zdolności jego zdolności zarobkowych lub też ma majątek, z którego nie czerpie z własnej winy dochodów). Osoba powołująca się na popadnięcie w niedostatek zobowiązana jest do udowodnienia go poprzez wskazanie wszystkich potrzeb i faktu, że potrzeby te są usprawiedliwione.

 

Natomiast małżonek, który ma zostać zobowiązany do zapłaty alimentów musi wykazać, że jego dochód jest na tyle niski, iż nie może sprostać wymaganiom alimentacyjnym drugiej strony. Kolejną cechą wystąpienia obowiązku alimentacyjnego zwykłego jest brak uznania, któregoś z małżonków za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeństwa w postępowaniu rozwodowym, separacji, czy w postępowaniu o unieważnienie małżeństwa. Wobec tego obowiązek zwykły może zaistnieć w sytuacji gdy: sąd orzekł, iż wina rozpadu pożycia małżeńskiego spoczywa na obojgu małżonkach lub, wina nie została orzeczona przez Sąd ze względu na żądanie małżonków w myśl art. 57 § 2 k.r.i.o, Sąd uznał, że żaden z małżonków nie ponosi winy za rozpad pożycia małżeńskiego. Trwanie obowiązku alimentacyjnego zwykłego jest ograniczone czasowo. Obowiązek zwykły wygasa po upływie 5 lat od wydania orzeczenia rozwodowego, termin ten zawarty jest w art. 60 § 3 k.r.i.o. Również w tym artykule zawarty jest przepis dający możliwość przedłużenia przez Sąd okresu 5-letniego pod warunkiem wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Wygaśnięcie obowiązku następuje także po ponownym małżeństwie osoby uprawnionej lub śmierci któregoś z małżonków.

Drugim obowiązkiem alimentacyjnym występującym pomiędzy byłymi małżonkami jest obowiązek rozszerzony wynikający z art. 60 § 1 i 2 k.r.i.o. Obowiązek rozszerzony cechuje się tym, iż może mieć zastosowanie jedynie, gdy w wyroku orzekającym rozwiązanie małżeństwa przez rozwód tylko jednego z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia małżeńskiego, unieważnienia małżeństwa lub separacji. Małżonek zobowiązany w przypadku uznania go za wyłącznie winnego zostaje dotknięty podwójną sankcją gdyż, jest on obciążony obowiązkiem alimentacyjnym oraz nie ma prawa ubiegać się o zasądzenie alimentów na jego rzecz. Małżonek, aby stać się uprawniony do alimentacji rozszerzonej, musi spełnić dwie przesłanki. Pierwszą z nich jest orzeczenie o braku winy w rozpadzie pożycia małżeńskiego tegoż małżonka, z jednoczesnym uznaniem drugiego małżonka za wyłącznie winnego. Drugą przesłanką, którą małżonek niewinny musi udowodnić jest pogorszenie sytuacji materialnej małżonka wywołane przez rozwód. Przepisy nie wskazują wprost na czym ma polegać pogorszenie sytuacji materialnej. Należy wskazać, iż z sytuacją taką mamy do czynienia, jeżeli po rozwodzie małżonek roszczący o alimentybędzie miał sytuację materialną gorszą niż wcześniej w małżeństwie, a pogorszenie ma charakter wyraźnie odczuwalny. Szczególny obowiązek alimentacyjny nie jest związany terminem wygaśnięcia. Obowiązek szczególny wygasa w przypadku orzeczenia o zmianie obowiązku alimentacyjnego, a także w momencie ponownego wejścia w związek małżeński osoby uprawnionej oraz śmierci zobowiązanego małżonka lub małżonka uprawnionego.